Digitale onaf­han­ke­lijkheid van Gemeente Alkmaar

Indiendatum: 26 mrt. 2025

Betreft: Artikel 42 vragen over de digitale onafhankelijkheid van Gemeente Alkmaar

Geacht college,

Recente geopolitieke ontwikkelingen, waaronder de verslechterende relatie tussen de Verenigde

Staten en de Europese Unie, laten zien dat bij een eventueel conflict tussen beide continenten, economische sancties of handelsbeperkingen kunnen volgen. Dit resulteert in reëel risico met technologische afhankelijkheid van digitale diensten en producten van Amerikaanse bedrijven [1].

Onze gemeente maakt gebruik van Microsoft-clouddiensten (bijvoorbeeld Microsoft 365 en Teams), waaronder onze mailsystemen ook zitten. Mocht de toegang tot deze diensten (tijdelijk) worden beperkt, verstoord of significant duurder worden, kan dit grote gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering van de gemeente, de digitale dienstverlening aan inwoners én de informatiebeveiliging.

Het Rijk erkent deze gevaren en waarbij er een motie is aangenomen om te werken aan een rijkscloud. [2]. Onomkeerbare migraties naar het buitenland zijn vorige jaar al gestopt [3].

De gemeenteraadsfractie van Partij voor de Dieren wil hierover een aantal vragen stellen aan het college:

1.a) Hoe beoordeelt het college de afhankelijkheid van Gemeente Alkmaar van

niet-Europese clouddiensten, in het licht van de huidige geopolitieke ontwikkelingen? Heeft het college zicht op risico's hiervan en in hoeverre zijn deze in kaart gebracht?

1.b) Indien nee, is het college bereid zo’n risicoanalyse uit te voeren en de resultaten hiervan met de raad te delen?

2) Heeft het college scenario’s uitgewerkt voor een situatie waarin de toegang tot diverse clouddiensten door geopolitieke ontwikkelingen wordt beperkt en/of significant duurder wordt? Indien nee, is het college bereid om dit alsnog in kaart te brengen en met de raad te delen?

3) PvdD fractie is van mening dat een digitale kwetsbaarheid van de gemeente ook voor de inwoners negatieve gevolgen kan hebben. Hoe beoordeelt het college de rol van digitale onafhankelijkheid bij de bescherming van privacy en (digitale) veiligheid van Alkmaarders die digitale diensten van onze gemeente gebruiken of met onze gemeente digitaal communiceren? Hoe werkt de gemeente hier op dit moment aan?

4) Vanuit de antwoorden op onze technische vragen op 4 maart jl. begrijpen we dat een pilot heeft plaatsgevonden met AI-tool Microsoft CoPilot. Is het college op de hoogte van de risico’s rondom de privacy en veiligheid van dit programma? Is het college bereid om het gebruik van dit tool te heroverwegen? Indien nee, hoe onderbouwt het college een verantwoord gebruik van Co-pilot in bedrijfsvoering gezien de technische risico’s en geopolitieke ontwikkelingen? [4]

5.a) Vanuit de antwoorden op onze technische vragen op 5 maart jl. begrijpen we dat binnen de gemeente naast Microsoft Teams ook WhatsApp Messenger gebruikt wordt. WhatsApp is een onderdeel van Meta, een van de Amerikaanse techplatforms. Is het college van plan om binnen de ambtelijke organisatie en binnen het college WhatsApp te vervangen door een privacy-vriendelijker en Europees alternatief? Indien nee, waarom? Indien ja, welke zijn deze?

5.b) Een van de populairste alternatieven op WhatsApp Messenger is op dit moment Signal. Recentelijk zijn er wat analyses verschenen waarin bleek dat er een frictie kan ontstaan tussen Signal-gebruik en de Archiefwet. Wordt Signal op dit moment gebruikt binnen de ambtelijke organisatie of college, zo ja hoe wordt dan voldaan aan de archiefwet? [5]

6) Op welke manier werkt de Gemeente Alkmaar aan digitale soevereiniteit, bijvoorbeeld door het gebruik van eigen hosting, Europesecloud, open source pakketten of rijkscloud? Is het college bekend met Europese initiatieven zoals GAIA-X, Tchap of Olvid? En hoe beoordeelt het college de relevantie van deze initiatieven voor de gemeentelijke IT-strategie? Is het college bereid hier actief aansluiting bij te zoeken?

7) Is het college bereid om samen met andere gemeenten via de VNG of G40 te pleiten voor meer aandacht voor digitale strategische autonomie in gemeentelijke IT-strategieën? Indien nee, waarom? Indien ja, welke stappen heeft het college tot nu toe gezet?

8) Is het college bereid om bij de keuze voor toekomstige IT-systemen en clouddiensten expliciet te kijken naar de duurzaamheid van de gebruikte datacenters (zoals energieverbruik en herkomst van de energie) en naar de kansen die er zijn om lokale of Europese aanbieders te betrekken, zodat de gemeente bijdraagt aan een duurzaam, veilig en regionaal digitaal-ecosysteem?

Kıvılcım Pınar

Partij voor de Dieren Alkmaar

[1] https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2559370-te-afhankelijk-van-amerikaanse-internetdiensten-kom-nu-met-een-plan-b

[2] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2025Z04719&did=2025D10895

[3] https://www.dutchitleaders.nl/news/577410/rijksoverheid-pauzeert-migratie-ict-naar-buitenland

[4] https://vng.nl/nieuws/gemeenten-heroverwegen-inzet-microsoft-copilot

[5] https://www.binnenlandsbestuur.nl/digitaal/een-overstap-naar-signal-wel-zon-goede-zet